Η κληρονομιά της αισθητικής του Mondrian
Μέσα στα πολύ αυστηρά πλαίσια της ακρίβειας και περιορίζοντας τον εαυτό του στην πιο αγνή ουσία και τα πιο θεμελιώδη δομικά στοιχεία της τέχνης, ο Piet Mondrian ξαναέγραψε από την αρχή τους κανόνες για τη δημιουργία ενός αριστουργήματος. Με τον τρόπο αυτόν, οι πρωτοπόροι αφηρημένοι πίνακές και συνθέσεις του δημιούργησαν μια αισθητική που διαμόρφωσε τον 20ο αιώνα και επηρέασε κάθε πτυχή του κόσμου της τέχνης και του δημιουργικού κλάδου, αναδιαμορφώνοντας τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε τον οπτικό πολιτισμό στο σύνολό του.
Από τους ολλανδικούς ποιμενικούς πίνακες της νεότητάς του έως την ξεχωριστή και εικονοκλαστική ερμηνεία του Μεταϊμπρεσιονισμού και του Κυβισμού, η καλλιτεχνική εξέλιξη του Mondrian αναπτύχθηκε παράλληλα με το ταξίδι του στο Παρίσι και την αναζήτηση της αυτογνωσίας του. Έως το 1914, δημιουργούσε πίνακες που αποτύπωναν την αυστηρή και ξεχωριστή του μινιμαλιστική προσέγγιση, ανοίγοντας το ιδιαίτερο οπτικό μονοπάτι που θα ακολουθούσε στην υπόλοιπη μακροχρόνια καριέρα του.
Όταν ρωτήθηκε για τη δημιουργία των Compositions, ο Mondrian υποστήριξε ότι η προσέγγισή του ήταν μια απόπειρα να βασιστεί αποκλειστικά στο συναίσθημα που δημιουργεί η αγνότητα των γραμμών και των χρωμάτων.
Η επίδραση των Compositions του Mondrian ήταν άμεση και έθεσε ισχυρές βάσεις, που επηρέασαν καλλιτέχνες και καλλιτεχνικά κινήματα σε όλη την Ευρώπη. Πράγματι, τα Compositions έγιναν σχεδόν αμέσως μια άκρως αναγνωρίσιμη καλλιτεχνική γλώσσα, που ενώ τη μιμήθηκαν πολλοί, δεν μπόρεσε να ξεπεραστεί. Ενώ οι υπόλοιποι μινιμαλιστές ελάττωναν, ο Mondrian εξάγνιζε, διύλιζε και εκλέπτυνε.
Ο Mondrian προσέγγισε τη δημιουργία των Compositions με όλη τη σχολαστικότητα που θα περίμενε κανείς από έναν πρωτοπόρο καλλιτέχνη, ενώ το ατελιέ του στην οδό 26 Rue de Depart στο Παρίσι έπαιξε κεντρικό ρόλο στις πρακτικές και τις μεθόδους του. Το ατελιέ του, πλημμυρισμένο από φυσικό φως, χάρη στα δυο τεράστια παράθυρα που φώτιζαν το πεντάπλευρο δωμάτιο, λέγεται ότι ήταν κάτασπρο με μόνο ορισμένες πινελιές κόκκινου και μπλε, που έσπαγαν τη μονοχρωμία. Το ατελιέ του δεν ήταν απλώς το μέρος όπου ζωγράφιζε, αλλά και μια προέκταση των ίδιων των έργων του, καθώς και ο ιδανικός χώρος για να βυθιστεί κάποιος στην αρμονική δημιουργία χρωμάτων και γραμμών.
Παρά την πρώτη εντύπωση, οι γραμμές και τα χρώματα του Mondrian ήταν ζωγραφισμένα με το χέρι. Οι προσεκτικές πινελιές προθέτονταν έτσι ώστε να δημιουργήσουν την εικόνα ενός σταθερού επιπέδου. Η προσέγγιση ήταν προσεκτική και στοχαστική, με τις ευθείες μαύρες γραμμές να δημιουργούνται πρώτες, για να ακολουθήσει η εφαρμογή των χρωματιστών τμημάτων και να επιτευχθεί αρμονία. Στη συνέχεια, τα τμήματα αυτά αφαιρούνταν και αντικαθιστούνταν από μπογιά στα αντίστοιχα βασικά χρώματα. Η ολοκλήρωση κάθε σύνθεσης διαρκούσε πολλές φορές εβδομάδες ή και μήνες.
Η προσέγγιση του Mondrian για τη ζωγραφική ήταν ιδιόμορφη και αφοσιωμένη στο να ξαναγράψει τους κανόνες της σύγχρονης τέχνης. Σε αντίθεση με ίσως όλους τους υπόλοιπους καλλιτέχνες πριν από αυτόν, ο Mondrian ζωγράφιζε οριζόντια, με τον καμβά του πάνω σε ένα γραφείο στο κέντρο του μοναστικού ατελιέ του, μπορώντας έτσι να έχει μια νέα προοπτική, τόσο μεταφορικά όσο και κυριολεκτικά. Η τεχνική αυτή επηρέασε την τέχνη του 20ου αιώνα, ειδικά από τη στιγμή που ο Mondrian άρχισε να προσκαλεί μεταεξπρεσιονιστές καλλιτέχνες στο δεύτερο ατελιέ του στη Νέα Υόρκη. Πολύ γρήγορα, ο Pollock, ο Rothko και άλλοι ιστορικοί ζωγράφοι στις ΗΠΑ μιμήθηκαν τις μεθόδους του Mondrian, προσθέτοντας περεταίρω καινοτομίες και διευρύνοντας τους ορίζοντες της ζωγραφικής.
Η αναζήτηση του βαθύτερου νοήματος στα σημαντικότερα έργα του Mondrian είναι ταυτόχρονα προσβάσιμη σε όλους, χάρη στην κοινή πολιτιστική κατανόηση του χρώματος, αλλά και απαιτητική. Ο ίδιος ο Mondrian ήταν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της αντίθεσης, καθώς συχνά ξαφνιαζόταν δημόσια από τις φιλοσοφικές αναζητήσεις πάνω στο έργο του, ενώ ταυτόχρονα εμπνεόταν ανοιχτά από τις δικές του πνευματικές περιπλανήσεις κατά την επιβολή τάξης στο χαοτικό σύμπαν. Αυτό που δεν αμφισβητείται, πάντως, είναι η μακροχρόνια επίδραση του έργου του στους δημιουργούς κάθε είδους, καθώς από τα έργα του εμπνεύστηκαν καλλιτέχνες, σχεδιαστές, αρχιτέκτονες και άλλοι.
Πολύ αργότερα στη διάρκεια της καριέρας του, ο Mondrian πρόσθεσε νόημα στους πίνακές του και εξερεύνησε με σαφήνεια πώς το στυλ του μπορούσε να συνυφανθεί με ένα είδος αφήγησης. Επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από την τζαζ και την μπούγκι-γούγκι στη Νέα Υόρκη, ήχους τους οποίους λάτρευε σε όλη του τη ζωή. Ο καμβάς του γέμιζε με αστικό δυναμισμό και μουσικό ρυθμό, και έμοιαζε με πόλεις σε μορφή πλέγματος, φωτισμένες με νέον, οι οποίες πρόσθεταν μια μοναδική συναισθησία στο χαρακτηριστικό στυλ του, που συνδύαζε εντυπωσιακά τη μουσική με το χρώμα.
Οι πίνακες που δημιούργησε ο Piet Mondrian, τόσο στο εμβληματικό του ατελιέ στο Παρίσι όσο και στη Νέα Υόρκη, δεν ήταν απλώς ριζοσπαστικές αποδράσεις από την εικονιστική τέχνη ή μια νέα προσέγγιση της αφηρημένης τέχνης. Ήταν η αφετηρία του σύγχρονου οπτικού πολιτισμού, όπως τον γνωρίζουμε σήμερα, και ίσως όλοι η μη εικονιστική τέχνη από τον 20ό αιώνα και μετά να προέρχεται από τις μαύρες γραμμές του και τα βασικά τμήματα αγνού και μη αναμεμειγμένου χρώματος. Η μινιμαλιστική αισθητική του Mondrian είχε τεράστια επίδραση, που ταξίδεψε μακριά και έγινε η βασική αισθητική του σχεδίου για έναν ολόκληρο αιώνα, καθώς εμφανίστηκε στην αρχιτεκτονική, εμπνέοντας τη γραφιστική στα μέσα του περασμένου αιώνα, αλλά και στις πασαρέλες υψηλής ραπτικής. Η απλότητα και η καλλιτεχνική αρμονία του Mondrian χρωμάτισε εκ νέου τον κόσμο.
