DE PERFECTE ONTMOETING
Sinds het begin der tijden zoekt de mensheid via de meest mystieke kanalen naar antwoorden op de geheimen van het universum: de charme van de kunst en de ontdekkingen van de wetenschap. Samen creëren ze een pad naar een inzicht in wat ons op deze vlakken fascineert, en vormen ze de ultieme sleutel om de kracht van schoonheid echt te begrijpen. Door te verblinden met esthetiek en te onderwijzen met wetenschap, kunnen deze mysteries echt worden ontrafeld. Wie nieuwsgierig en gepassioneerd is, kan op beide vlakken voldoening vinden; door middel van berekening en expressie, beide scholen voor gedachte-experimenten, om ons vervolgens de basis te geven om te belichten wat tot nu toe een mysterie was. Kunst is de manier waarop we die nieuwe kennis tentoonstellen.
Sinds de Griekse oudheid heeft de taalkundige overlapping tussen techniek en technologie de evolutie van de kunst als instrument gedicteerd: Technê τέχνη wordt zowel vertaald als kunst of ambacht, als de wortel van "technologie". De taalkundige subtiliteit weerspiegelde de ontwikkeling van de kunst als vaardigheid, zoals keramiek, beeldhouwkunst en andere ambachten in de pigment- en kleurentheorie, die allemaal de weg vrijmaakten voor de meesterwerken uit de oudheid. Toen kunst ook tweedimensionaal werd, speelden wetenschappelijke lineaire en geometrische formules een steeds grotere rol voor schilderijen, tekeningen en de kunst van de moderne tijd.
De Renaissance werd bepaald door een allesomvattende nieuwsgierigheid. In het Europa van de 15e eeuw gingen ontdekking en creativiteit hand in hand, terwijl intellectuelen zich inspanden om antwoorden te vinden op vragen in de geneeskunde en muziek, de kunst en de rekenkunst. Om deze oplossingen te vinden, ging artistieke intuïtie gepaard met observerend meesterschap. Deze vereniging van gedachten was een stuwende kracht in dit bepalende tijdperk en legde de basis voor kritisch denken.
Met het oog hierop, werd kunst altijd beïnvloed door de wetenschap. Zowel de wetenschap als de kunst van vandaag vonden hun oorsprong in de renaissance, met als hoogtepunt Leonardo da Vinci’s onverzadigbare zoektocht om de grootste, onbeantwoorde vragen van het universum te willen beantwoorden. Als fervent waarnemer van de wereld om hem heen paste hij deze fascinatie toe op de werken die hij creëerde. Zoals Walter Isaacsons gezaghebbende biografie uitlegt, maakte zijn buitengewone nieuwsgierigheid de wetenschap tot zijn ware passie. Wat betreft de zwaartekracht en de menselijke aard was het een haast obsessieve liefdesrelatie. Hij verzamelde talloze notities over de bewegingen en geluiden van machines en zoogdieren, zelfs de innerlijke werking van de bevalling, en ontdekte doorbraken in de luchtvaart, muziek en geneeskunde die pas eeuwen later zouden worden ontwikkeld, zelfs ruim een eeuw vóór Galileo. Da Vinci was voortdurend aan het experimenteren en theoretiseren, op zoek naar patronen in het levensritme.
Deze verwevenheid tussen kunst, wetenschap en onvermijdelijk, de mensheid, zorgde ervoor dat zijn portretten de essentie van zijn modellen werkelijk vastlegden, door de wereld in het individu te zien. Zijn immer onderzoekende geest bracht hem ertoe om samen te werken met wiskundige Luca Pacioli voor hun mecenas hertog Ludovico Sforza in Milaan. Pacioli, een van de eerste boekhouders en een voorloper in wat nu bekend staat als dubbel boekhouden, leerde Leonardo da Vinci wiskunde en had een belangrijke invloed op het begrip van de kunstenaar van proportie en symmetrie. Deze samenwerking resulteerde in Divina Proportione, een boek dat het idee van perfecte verhoudingen in de kunst uitwerkt door middel van wetenschappelijke tekeningen en schetsen die door da Vinci zelf zijn ontworpen.
Deze dualiteit laat de kijker genieten van zijn werk en is synoniem aan de renaissancewaarde van nieuwsgierigheid. Omdat hij anders dacht en de samenhang tussen kunst en wetenschap zag, wordt zijn genialiteit nog steeds gewaardeerd en herhaald in de moderne tijd.
Helen Birch Bartlett Memorial Collection, 1926.224.© 2019.
Foto: ©The Art Institute of Chicago / Art Resource, NY/ Scala, Florence.
Categorieoverschrijdende denkprocessen die in de Renaissance werden gestimuleerd, klonken door in de moderniteit, wat aan het einde van de 19e eeuw leidde tot de grensverleggende toegankelijkheid van de kunst. Door de ontwikkelingen in de chemie kregen kunstenaars dagelijks toegang tot nieuwe materialen, waardoor een hele nieuwe wereld van mogelijkheden ontstond waarin met verschillende technieken kon worden geëxperimenteerd. Tegelijkertijd probeerden wetenschappers zowat alles te verklaren met wiskundige formules. Het leek er even op dat alles verklaarbaar zou worden, inclusief de gevoelens van de mensen wanneer zij in aanraking kwamen met kunst.
Toen Georges Seurat in de 19e eeuw zijn interesse in de kleurentheorie ontwikkelde, was het resultaat eenvoudig maar revolutionair. Tijdens zijn leven hadden wetenschappers aangetoond hoe het menselijk oog een kleur waarneemt in relatie tot zijn omgeving. Men dacht toen dat het mengen van rood en blauw tot een paars pigment overbodig werd, omdat hetzelfde effect inderdaad kon worden bereikt met stippen in dezelfde kleur, die naast elkaar werden weergegeven. Georges Seurat geloofde dat dit gestippelde paars energieker en levendiger was dan gemengde pigmenten, omdat de kleur werd gecreëerd in de geest van degenen die zijn schilderijen bekeken. Terwijl deze wetenschap later uiteindelijk onjuist bleek, bezaten de schilderijen van Georges Seurat een bijzondere charme, waarbij de ruimte tussen zijn stippen licht creëerde dat door het doek scheen. De techniek kwam bekend te staan als pointilisme—van stippen—hoewel het om precies te zijn om divisionisme, de verdeling van de kleur, ging, terwijl Georges Seurat zijn werk chromoluminarisme noemde. Ongeacht de naam die de stijl kreeg, definieerde deze toekomstige bewegingen, getypeerd door sprekende nieuwe kleuren, gedurfde technieken en een heldere innovatieve visie.
Voortbordurend op de vooruitgang van de 20e eeuwse schilderkunst, maakte de technische vooruitgang van de 21e eeuwse het mogelijk dat het kunstwerk zelf mobiel werd. Het werk van Alexander Calder en Naum Gabo verplaatste de energetische vormen van het doek naar de beeldhouwkunst en distilleerde ze tot abstractie.
Een krachtig voorbeeld hiervan is Linear Construction in Space No.2. Naum Gabo maakte gebruik van het discours over de groeiende kracht van revolutionaire ideeën in zijn vroege leven om een beweegbare sculptuur te maken, die de tektoniek van de verandering belicht. Dit werk werd gemaakt in twintig herhalingen, waarbij nylon vezels het licht vangen terwijl ze verschuiven. De vele evoluties zijn tentoongesteld in de meest gerenommeerde musea ter wereld en vormen de basis voor de kinetische interactieve kunst van de toekomst.
Alexander Calder begreep ook de waarde van beweging, die samenviel met het idee van de Arts and Crafts-beweging van Californië om voort te bouwen op het maken van instrumenten en creatie. Het ontwikkelen van een wetenschappelijk krachtige kinetische sculptuur berustte op een methodisch systeem om verschillende bewegingsstijlen te testen, waardoor uiteindelijk een succesvol resultaat tot leven kon komen.
Foto: ©Christie's Images, Londen/Scala, Florence.
Voor hedendaagse kunstenaars vormt de steeds evoluerende stroom van wetenschappelijke ontwikkelingen tegenwoordig een onuitputtelijke bron van inspiratie, die originele kunstwerken mogelijk maakt waarvan men enkele decennia geleden nog dacht dat ze onmogelijk te creëren waren. De voorheen onvoorstelbare of op zijn minst ondenkbare werken worden nu werkelijkheid door de creatie van kunstobjecten die zowel de geest als het lichaam uitdagen en die de menselijke beperkingen overstijgen.
Kunstenaar Fabian Oefner visualiseert geluid. In zijn streven om geluidsgolven om te zetten in visuele kunstwerken, brengt hij de beweging van geluid tot leven. Door dunne plastic folie met kleine kristallen op een luidspreker aan te brengen, laat hij de beweging het artistieke resultaat dicteren. Met het geluid komen de kristallen tot leven, in een levendig en dynamisch beeld.
Een uitzonderlijk werk dat de kracht van de wetenschap uitbeeldt, is LIVING CELLS van Paul Coudamy. Geproduceerd in samenwerking met La Prairie voor Art Basel in Basel, editie 2017, is de geometrische structuur van gelakt staal en magneten nauwkeurig gedefinieerd volgens de wiskundige formule die bekend staat als Weaire-Phelan. De constructie van LIVING CELLS begon met het modelleren van elke kraal en de ruimtelijke samenstelling ervan. Deze vormen werden in staal uitgesneden met behulp van lasers en digitaal vouwen, aan de hand van een genummerd patroonsysteem, en vervolgens met de hand gelast om de structuur te bouwen. Glanzende zwarte magnetische knikkers – die doen denken aan kaviaar – lijken de structuur te koloniseren in groepen en verspreiden zich als een levend wezen over een statisch skelet. Het volume is constant in beweging, doordat de magnetische spanningen van de knikkers continu nieuwe, unieke vormen creëren. Zoals de kunstenaar uitlegt: “Het concept van 'LIVING CELLS' is om een confrontatie te creëren tussen natuur, geometrie en wetenschap.”
In het digitale tijdperk van de 21e eeuw is de kruising tussen kunst en internet niet alleen onvermijdelijk, maar komt het ook steeds vaker voor. De impact van het internet op de creatie van digitale kunst blijft groeien, waarbij een aantal kunstenaars, bekend als algoritmici, met computers via internetplatforms en algoritmen co-creëren, aangemerkt als algoritmische kunst. Vertrouwend op het computeralgoritme dat het ontwerp genereert, kwam het tot bloei na een conferentie in 1995, hoewel fractale kunstwerken uit de jaren tachtig, computergeïnspireerde kunst uit de jaren zestig en zelfs Oosterse tegelpatronen overeenkomsten vertonen met deze innovatieve stroming. Algoritmische kunstwerken worden vaak vertoond op een computerscherm en bieden een meta-analyse van hun eigen vorm, met behulp van hetzelfde mechanisme voor creatie en weergave.
De grondleggend algorist Jean-Pierre Hebert was halverwege de jaren 90 de pionier van deze beweging. Hij gebruikte zand en andere tijdelijke materialen, waarbij spreadsheets en datasets de plaats van verf en doek innamen. Gegevens verzameld uit enquêtes of consumentengedrag worden vervolgens overgedragen met behulp van complexe mining software, waarop zowel wetenschappers als journalisten vertrouwen. Deze methodologieën spreken de veranderende wereld van de analytische 21e eeuw aan en bevorderen een moderne persoonlijke expressie. Door middel van robotica en datavisualisaties als kunst wordt de menselijke waarheid onthuld.
Een dergelijke grensverleggende kunstenaar is Refik Anadol, wiens werk ‘Melting Memories’ hersenscans van gedoneerde herinneringen voor visuele weergave synchroniseert met zijn computer. Het resultaat is verbluffend—het geheugen verschuift en heroriënteert zich voortdurend, waardoor het menselijk gedrag en de wetenschappelijke connectie tot leven komen.
In veel opzichten stoelt het algoritmische werk van de 21e eeuw op de vragen van de renaissance. Wie zijn we? Waarom doen we er toe? Terwijl de onbekende verhalen van het universum door de wetenschap worden onthuld, worden ze door de kunst verder uitgewerkt. Deze onderlinge relatie tussen kunst en wetenschap is het resultaat van een sterke invloed, een voortreffelijke wisselwerking die schoonheid creëerde door het visualiseren van filologische vragen in de marge van onze perceptie van de werkelijkheid. De poëzie van het onbekende wordt door deze invloeden gediend, waardoor onze vragen in hun uitgelezen onduidelijkheid langzaam worden beantwoord.
Wetenschap of kunst?
Dit is een vraag die steevast aan de orde komt bij het bespreken van het leven en werk van kunstenaars door de eeuwen heen. Deze figuren werkten vaak in een wereld waar wetenschap en kunst naast elkaar leefden – een samensmelting van precisie en poëzie, van onderzoek en creativiteit, en van zoektocht en prestatie.
In haar zoektocht naar tijdloze schoonheid zocht La Prairie naar een manier om de optimale lifting en versteviging van de Skin Caviar Collection te verlengen en versterken. Dankzij een artistieke en innovatieve visie op de producten ter verbetering van de teint heeft La Prairie de kaviaarwetenschap naar nieuwe hoogten gebracht, door deze te versmelten met prachtig getextureerde foundations en poeders.
Geïnspireerd door deze alliantie van kunst en wetenschap heeft La Prairie een omgeving van expertise en savoir-faire gecreëerd, waar een samensmelting van kaviaarwetenschap en kennis van kleuren plaatsvindt. Daar waar fusie leeft en waar de Skin Caviar Complexion Collection tot leven komt.