Η ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ
Τα φωτεινά φωτοστέφανα των Βυζαντινών εικόνων. Η απαλή λάμψη που εκπέμπεται από το δέρμα των μαιτρ της Αναγέννησης. Τα νεφελώδη ηλιοβασιλέματα των Ιμπρεσιονιστών. Το φως, καθώς και ό,τι αυτό συμβολίζει, βρίσκεται παντού στις αρχές της ιστορίας της τέχνης και οι καλλιτέχνες έδιναν φως στα έργα τους χρησιμοποιώντας μια ποικιλία μεθόδων από τις απαρχές της. Τα φύλλα χρυσού έδωσαν τη θέση τους στις λεπτομέρειες από λαδομπογιά, αυτές με τη σειρά τους αντικαταστάθηκαν από μεγάλες πινελιές που, κατόπιν, άφησαν χώρο στην απόθεση μπογιάς στον καμβά με μαχαίρια παλέτας. Τα φώτα νέον, οι καθοδικοί σωλήνες και τα σύννεφα ανοδικού φωτισμού που παρατηρούμε στα art installations του 20ου και 21ου αιώνα μπορεί να προκαλούν το σοκ του καινούργιου, αλλά ουσιαστικά αποτελούν την εξέλιξη ενός πραγματικά αρχαίου στοιχείου. Η έκφραση τόσο της έλλειψης του φωτός όσο και του εγγενούς φωτός έχουν αποτελέσει μέρη της τακτικής των καλλιτεχνών από τις αρχές του χρόνου. Έτσι κι αλλιώς, η διαφώτιση είναι τόσο πραγματική όσο και μεταφορική και η τέχνη είναι το καλύτερο εργαλείο για να διώξουμε τις σκιές της μετριότητας. Σήμερα, οι γκαλερί λειτουργούν ως φάροι, καλώντας μας μέσα στην ομίχλη της πραγματικότητας και καλλιεργώντας μας με ακτίνες φωτός που εκπέμπουν οι δημιουργοί.
Τους αιώνες πριν την έλευση του ηλεκτρικού φωτός, ο κόσμος ήταν ένα μέρος γεμάτο σκιές και τα στούντιο των καλλιτεχνών φωτίζονταν από τρεμάμενα κεριά και από φωτεινές θράκες. Το φως στην τέχνη της πρώιμης και όψιμης Αναγέννηση, και στην πραγματικότητα, πριν από αυτήν την πρώιμη χριστιανική τέχνη, χρησιμοποιούταν σπάνια με νατουραλιστικό τρόπο. Συνήθως, χρησιμοποιούταν συμβολικά, με το φως που απεικονιζόταν να είναι πάντα το φως του Θεού, είτε εκπεμπόμενο από τις ψυχές των αγίων και τις θεότητες ή σαν άγιο φως κάτω από το δέρμα των ανθρώπων. Αυτό φαίνεται περισσότερο ίσως στα έργα του Ρέμπραντ. Τα θέματα αυτού του εξαιρετικού πορτρετίστα, που συχνά ήταν χωρικοί και εργάτες, όπως και ο ίδιος ο καλλιτέχνης, λάμπουν με ένα χρυσαφένιο φως που βγαίνει από μέσα τους. Αυτό δεν ήταν απλά μια στιλιστική κίνηση του Ολλανδού μετρ, ήταν ο τρόπος που ο ίδιος ισχυριζόταν ότι έβλεπε την ανθρωπότητα. Το ίδιο μπορούμε να πούμε για τον Καραβάτζιο, του οποίου τα αριστουργήματα δείχνουν σκιές να σπάνε με θραύσματα Άγιου Φωτός. Για αυτούς τους εξαιρετικούς ζωγράφους και τους σύγχρονους με αυτούς καλλιτέχνες, το χρώμα ήταν ένα μέσο που περνούσε τη μεταφυσικότητα στη ζωή μας. Σε μια εποχή υπό το φως των κεριών, το αποτέλεσμα ήταν αδιαμφισβήτητα εκπληκτικό.
Όταν, ωστόσο, οι ζωγράφοι του φωτός έβγαιναν έξω από τα στούντιο στην ύπαιθρο, γινόταν σαφές ότι ο φυσικός (και ειδικότερα ο σύγχρονος) κόσμος, όταν αποτυπωνόταν στον καμβά, φωτιζόταν ακριβώς όσο μεγαλειωδώς ήταν φωτισμένα τα θέματα της Ιταλίας της Αναγέννησης και οι τίμιοι χωρικοί των Ολλανδών μετρ. Η αποτύπωση του φωτός του κόσμου στον καμβά έγινε ένα ανθρωπιστικό εγχείρημα, μια πιθανότητα απόδρασης από τις νεο-βιομηχανοποιημένες πόλεις, μια κοσμική έκφραση απελευθέρωσης και μια ρομαντική εικόνα των φυσικών δυνάμεων. Ζωγραφίζοντας σχεδόν αποκλειστικά αέρα και φως, τα ουράνια τοπία του J.M.W. Turner έκοβαν την ανάσα με την κενότητα τους και την απαράμιλλη ομορφιά τους. Οι Ιμπρεσιονιστές αποτύπωναν το φως σαν φευγαλέες στιγμές, αλλά τα έργα τους δεν ήταν λιγότερο όμορφα με τη διαφάνειά τους. Αντί να φωτίζουν τα θέματά τους με χρυσή μπογιά, αυτοί οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούσαν το φως ως το θέμα τους. Έτσι, εξερευνούσαν νέους τρόπους χρήσης των χρωμάτων ανακαλύπτοντας την εμπειρία του φωτός του ήλιου, την αίσθηση της ανατολής και το καθημερινό υπερθέαμα του σούρουπου και της αυγής.
Οι πόρτες της τέχνης του φωτός άνοιξαν διάπλατα το 1930, όταν ο Ούγγρος καλλιτέχνης Moholy-Nagy εξέθεσε το πρωτοποριακό του installation ‘Light Prop for an Electric Stage’. Η δημιουργία, που είχε ως σκοπό να επιδείξει την κίνηση του ίδιου του φωτός, εντυπωσίασε τους επισκέπτες με την πρώτη του έκθεση και πυροδότησε ατέρμονες συζητήσεις σχετικά με την κατεύθυνση που έπαιρνε η Ευρωπαϊκή τέχνη. Αυτή η κατεύθυνση οδηγούσε, φυσικά, όλο και πιο κοντά στο φως με έναν εκ βαθέων κυριολεκτικό τρόπο. Ο φωτισμός στην τέχνη αφορούσε πλέον λιγότερο τα χρυσαφένια χρώματα και περισσότερο την εξερεύνηση των δυνατοτήτων του φωτός, του χρώματος και των σχημάτων, «γδύνοντας» αυτά τα έργα στα πιο απλά και εντυπωσιακά απαραίτητα στοιχεία τους.
Στο απόγειο του μινιμαλισμού και της τέχνης του φωτός τη δεκαετία του 1960, οι κριτικοί και οι σχολιαστές τέχνης αναζητούσαν συχνά βαθύτερα νοήματα στα art installations φωτός. Η λάμψη που εξέπεμπαν αυτά τα έργα συχνά θεωρούταν ότι δημιουργούσαν έναν σαφή και βολικό σύνδεσμο μεταξύ του avant-garde του 20ου αιώνα και του φωτός του Θεού που απεικονιζόταν στα προαναφερθέντα έργα της Αναγέννησης. Οι καλλιτέχνες που ήταν αποδέκτες αυτών των συγκρίσεων, ο Dan Flavin και ο James Turrell, έκαναν τα πάντα για να τις διαψεύσουν. Πράγματι, οι καλλιτέχνες φωτός της εποχής ξεκίνησαν να κάνουν ό,τι ήταν δυνατό για να δημιουργήσουν περισσότερη διαφάνεια στα installation, διασφαλίζοντας ότι τα καλώδια και οι πρίζες ήταν ορατά σε κάθε επισκέπτη. Με αυτόν τον τρόπο, η τέχνη του φωτός μπήκε σε μια νέα, γενικά πιο ανθρωπιστική και εννοιολογική φάση. Αυτή η συνεχής προσέγγιση παρατηρείται πολύ αποτελεσματικά στο έργο του François Morellet, ‘Sens dessus dessous no2’, που ερμηνεύει την έννοια του ‘απουσία φωτός και εγγενές φως’ με εξαιρετικά κυριολεκτικό τρόπο.
Στα τέλη του 20ου αιώνα και στην αλλαγή της χιλιετίας, η τέχνη του φωτός συνδυάστηκε με τον μινιμαλισμό και τη ψυχεδέλεια, δημιουργώντας πρισμικές εικόνες φαντασίας και τα οράματα επιστημονικής φαντασίας των ανερχόμενων ταλέντων όπως ο Chul-Hyun Ahn - ο εμφανιζόμενος καλλιτέχνης της La Prairie στην Art Basel in Hong Kong του 2019. Χρησιμοποιώντας το φως και τα χρώματα για να εντυπωσιάσουν τον θεατή με αξέχαστους πίνακες και αινιγματικές οφθαλμαπάτες, οι βάσεις που έθεσαν οι πρωτοπόροι του μινιμαλισμού στα μέσα του αιώνα έδωσαν νέα ζωή και σημασία στους χώρους των σύγχρονων γκαλερί. Αυτοί οι χώροι παραμένουν φάροι φωτός στη μονοτονία, πάντα πρόθυμοι να εκθέσουν καθηλωτικά έργα που εξαπατούν το βλέμμα και ευχαριστούν τις αισθήσεις. Η όρεξη για το εφήμερο και για την τρεμάμενη λάμψη των φανταστικών πόλεων που εκτίθενται με ασφάλεια σε εσωτερικούς χώρους δεν ήταν ποτέ πιο δυνατή.
Η ελκυστικότητα και η ζήτηση για την τέχνη του φωτός είναι αναμενόμενα πολύπλοκες και αντικατοπτρίζουν μαζί μια διαρκή σαγήνη με την απεικόνιση και την αποτύπωση του φωτός. Η σύγχρονη τέχνη του φωτός απολαμβάνει ιδιαίτερα το γεγονός ότι οι δημιουργίες της δεν έχουν ως έμπνευση τον Θεό, αλλά αντίθετα αποτελούν μια αποκλειστικά ανθρώπινη επιδίωξη: η ικανότητα του καλλιτέχνη να γεμίσει αχανείς χώρους με εντυπωσιακά έργα μαρτυρά την εφευρετικότητα και τη φαντασία του ανθρώπου.
Οι καλλιτέχνες του φωτός δίνουν ακόμη ένα μήνυμα με τις δημιουργίες τους. Το αίσθημα του εντυπωσιασμού που βιώνουμε, είτε στεκόμαστε μπροστά στις θερμές χρυσαφένιες αποχρώσεις που δίνουν ελπίδα μέσω των πιο σκοτεινών καμβάδων του Καραβάτζιο είτε μπροστά σε ένα φουτουριστικό installation φωτός, παραμένει το ίδιο. Το φως μας βγάζει από το σκοτάδι. Μας καθοδηγεί, μας ηρεμεί και καταπραΰνει τις αισθήσεις. Είναι τόσο καθολικό και ζωτικό όσο είναι και άγνωστο. Αυτά τα έργα μας δίνουν τον χώρο και τον χρόνο να αφεθούμε στη θέαση του φωτός, προτού αποχωρήσουμε πιο πλούσιοι, καλύτεροι και πεφωτισμένοι. Το εσωτερικό μας φως, ο ίδιος ο ήλιος, όλα αυτά τα άπιαστα, αποτυπωμένα με λαδομπογιές και νέον, γίνονται και πάλι μέρος του κόσμου μας.
«Κι αν υπάρχει ένας τρόπος να αποκωδικοποιήσουμε το φως;»
Αυτή η απλή, αλλά ουσιαστική ερώτηση αποτέλεσε το εναρκτήριο λάκτισμα για την τελευταία σημαντική ανακάλυψη της La Prairie στην Επιστήμη του Φωτός. Οι επιστήμονες της La Prairie προσπαθούσαν, ουσιαστικά, να κατανοήσουν τους διάφορους παράγοντες που θαμπώνουν τη λάμψη του δέρματος. Το αποτέλεσμα χρόνων έρευνας ήρθε με τη μορφή μιας εξίσωσης που αντικατοπτρίζει τη σχέση μεταξύ του φωτός και των διαφόρων στοιχείων που το επηρεάζουν: την Εξίσωση του Φωτός.
Για να το πούμε απλά, υπάρχουν δύο παράμετροι στην εξίσωση που επηρεάζουν τη φυσική φωτεινότητα του δέρματος: το χρώμα και η αντανάκλαση.
Για να επιλύσει την εξίσωση, η La Prairie ανέπτυξε δύο μοναδικά προϊόντα: το White Caviar Illuminating Pearl Infusion και την White Caviar Crème Extraordinaire. Όταν χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό, ανταποκρίνονται στις δύο παραμέτρους της Εξίσωσης του Φωτός, για επιδερμίδα που λάμπει από μέσα.
