Η ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΤΗΣ LA PRAIRIE ΣΤΟΝ MILO KELLER
Ο Αμερικανός καλλιτέχνης Ansel Adams δήλωσε κάποτε ότι «σε κάθε φωτογραφία υπάρχουν δύο άνθρωποι: ο φωτογράφος και ο θεατής». Σήμερα, ζούμε σε μια εποχή στην οποία, μέσω της έλευσης των smartphones και της ποικιλίας τεχνολογιών άμεσης επεξεργασίας που διαθέτουν, έχουμε γίνει όλοι και φωτογράφοι και θεατές σε αμέτρητες φωτογραφίες. Συνεπώς, μπορούμε να υποθέσουμε εύλογα ότι η αριστοτεχνία και το καλλιτεχνικό μάτι ενός πραγματικού φωτογράφου απειλείται από τον 21ο αιώνα, πνιγμένα από τις ατελείωτες ορδές φωτογραφικών εικόνων που παράγουμε, αλλά και καταναλώνουμε, σε καθημερινή βάση.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό, λοιπόν, η τέχνη και η δεξιοτεχνία της φωτογραφίας να συνεχίσει να καλλιεργείται, να ενθαρρύνεται και να αναπτύσσεται από συγκεκριμένα κέντρα αριστείας και να ηγείται από εκείνους που ανοίγουν νέα μονοπάτια για τις νέες γενιές φωτογράφων που ακολουθούν. Το Ecole Cantonale d'Art de Lausanne (ECAL) πολύ συχνά χαρακτηρίζεται μία από τις καλύτερες σχολές τεχνών και σχεδίου στον κόσμο και, με σχεδόν δύο αιώνες καινοτομικής εξειδίκευσης να λειτουργούν ως θεμέλια, η σχολή παραμένει η καρδιά της καινοτομίας και της αριστείας στον τομέα της. Η La Prairie είχε την αποκλειστική ευκαιρία να συνομιλήσει με τον Επικεφαλής του τμήματος Φωτογραφίας του ECAL, Milo Keller, και να πάρει μια γεύση από τις σκέψεις του για την εξέλιξη της φωτογραφίας και για το ποιο είναι το μέλλον αυτής της τέχνης.
Η ζωή του Keller κατακλυζόταν πάντα από φωτογραφικές μηχανές, φακούς και φιλμ. Καθώς μιλά για την αγάπη του για τη φωτογραφία, χάνεται, ίσως αναπόφευκτα σε σκέψεις και μνήμες από την παιδική του ηλικία. Ο παππούς του Keller ήταν ερασιτέχνης φωτογράφος που αποτύπωνε σε φιλμ εικόνες από τα ταξίδια του στην Ασία και την Αφρική. Ωστόσο, πρώτος μέντορας του Keller ήταν ο πατέρας του, ένας αρχιτέκτονας που μοιραζόταν το ίδιο πάθος για την επίδραση του φωτός και των σκιών με τον καθηγητή. Μόλις στα έξι του, ο Keller ξεκίνησε να πειραματίζεται με τις φωτογραφικές μηχανές reflex και ανακάλυψε ότι η φωτογραφία ήταν ο μοναδικός τρόπος έκφρασης που ένιωθε φυσικός και που του επέτρεψε να ξεκινήσει να χτίζει μια οπτική γλώσσα που ήταν αποκλειστικά και εξ ολοκλήρου δική του. Αυτό ίσως δίνει μια εξήγηση για το γιατί ο Keller προχώρησε ακούραστα να καλλιεργεί νέα ταλέντα και γιατί παραμένει πάντα πρόθυμος να συζητήσει με ειλικρινές ενδιαφέρον το όραμά του για το μέλλον της τέχνης του.
Η αρχιτεκτονική είναι ξεκάθαρα μια από τις πιο σημαντικές εμπνεύσεις για τη δουλειά σου και κάτι που συνεχώς σε βοηθά να χτίσεις το έργο σου. Στο μυαλό σου, με ποιον τρόπο αλληλοεπηρεάζονται η φωτογραφία και η αρχιτεκτονική;
Πριν ακόμη και την εφεύρεση του φιλμ, οι αρχιτέκτονες δημιουργούσαν συνεχώς εικόνες. Μπορεί να μην ήταν ακριβώς φωτογραφίες, αλλά από πολλές πλευρές, ήταν η προέλευση ενός στοιχείου που τελικά θα οδηγούσε στη φωτογραφία όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Τόσο στη φωτογραφία όσο και στην αρχιτεκτονική, εστιάζουμε πάντα και ερχόμαστε συνεχώς αντιμέτωποι με τις έννοιες του φωτός και του χώρου. Ο περιορισμός του σκοταδιού, ο φωτισμός του χώρου και ο καθορισμός της ουσίας και του νοήματος του φωτός είναι η καρδιά αυτού που κάνουμε. Όταν προσδιορίσουμε που βρίσκονται όλα αυτά, η αλληλεπίδραση ανάμεσα σε αυτές τις καθολικότητες δημιουργεί αυτήν την εξαιρετικά σημαντική αίσθηση των τριών διαστάσεων.
Καθώς εξετάζουμε τις ρίζες και την εφεύρεση της φωτογραφίας, συναντάμε πάντα την camera obscura, τον σκοτεινό θάλαμο, τη γέννηση των μέσων που στηρίζονται στον αρχιτεκτονικό χώρο. Μέσω του camera obscura και άλλων παρόμοιων μεθόδων, τόσο η αρχιτεκτονική όσο και η φωτογραφία αναδείχθηκαν και έφτασαν σε νέα βάθη.
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι κατ’ ουσίαν, η ετυμολογία της λέξης «φωτογραφία» έγκειται στο νόημα του να γράφεις με φως. Έτσι, οι δύο κόσμοι συνδέονται και γεφυρώνονται από αυτό το άπιαστο στοιχείο.
Η φωτογραφία έχει επηρεαστεί εξαιρετικά από τις νέες εξελίξεις στην τεχνολογία, όχι μόνο σήμερα, αλλά σταθερά σε όλα τα στάδια της ιστορίας της ως τέχνη. Πώς πιστεύετε ότι έχουν συνεισφέρει οι τεχνολογικές εξελίξεις στη φωτογραφία και θεωρείτε, όπως πολλοί, ότι έχουν «κλέψει» κάτι από τη φωτογραφία ως μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης;
Η φωτογραφία, φυσικά, ξεκίνησε με την επιστήμη, με την εφεύρεση της δαγκεροτυπίας και των καινοτομιών που έκαναν την εμφάνισή τους στην πρώιμη τέχνη του 19ου αιώνα. Από τη σύλληψή της, η τέχνη της φωτογραφίας βρίθει από μια ακούραστη αλληλεπίδραση μεταξύ της τεχνολογίας και της δημιουργικότητας. Το πρόβλημα, φαινομενικά, επικεντρώνεται γύρω από το θέμα της εγκυρότητας της φωτογραφίας ως καλή τέχνη. Η πρώιμη τεχνολογία σχετίζεται με τη φωτογραφία ως εφαρμοσμένη τέχνη, δηλαδή μια μορφή τέχνης που εξυπηρετεί κάτι ή κάποιον. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό να μην ξεχνάμε ότι αυτή η περίοδος της ιστορίας επισημαίνεται από την δημιουργία εξαιρετικών φωτογραφικών έργων, πολλά από τα οποία κοσμούν σήμερα τους τοίχους μουσείων καλών τεχνών, απ’ όπου συνεχίζουν να εμπνέουν και να ενθουσιάζουν.
Στα πιο πρόσφατα χρόνια, καλλιεργήσαμε μια στενή σχέση μεταξύ της τεχνολογίας και της φωτογραφίας και η ίδια αλληλεπίδραση παραμένει συνεχής και πάντα παρούσα. Οι τεχνολογίες πλέον αναπτύσσονται χέρι με χέρι με τη φωτογραφία και αυτό συνεχίζει να ανοίγει πόρτες και να προσφέρει νέα μονοπάτια για εξερεύνηση. Ουσιαστικά, το να τραβάς φωτογραφία σήμερα σημαίνει να αναζητάς τη δυνατότητα δημιουργικότητας σε νέες μορφές παραγωγής εικόνας. Όπως θα σας πει κάθε καλλιτέχνης, αυτή η αναζήτηση είναι αέναη, ωστόσο αυτός ακριβώς είναι ο παντοτινός παράγοντας που ταυτόχρονα κάνει τη φωτογραφία συναρπαστική και την κρατά στην πρώτη γραμμή των σύγχρονων τεχνών.
Άρα, όταν μιλάμε για το πώς γεφυρώνουμε το χάσμα μεταξύ της αμεσότητας των νέων τεχνολογιών και μιας μακράς αναγνωρισμένης τέχνης, εσείς θεωρείτε ότι το ίδιο το χάσμα είναι κύρια πτυχή αυτών που κάνουν τη φωτογραφία τόσο ενδιαφέρουσα
Ναι, αυτό είναι κάτι πάνω στο οποίο έχω δουλέψει εκτενώς στην καριέρα μου. Εδώ στο ECAL, με περηφάνια δηλώνουμε ακόμη σχολή εφαρμοσμένων τεχνών. Βασικά, μας αρέσει ιδιαίτερα αυτός ο όρος, γιατί μας επιτρέπει να κάνουμε εναλλαγές μεταξύ των καλών και των εφαρμοσμένων τεχνών και δίνει στους φοιτητές την ελευθερία να κινούνται σε όποιο πλαίσιο επιθυμούν επίσης. Αυτή η ευέλικτη προσέγγιση μας επιτρέπει να τους διδάσκουμε σχεδόν τα πάντα και να εξερευνούμε διαφορετικές εκφάνσεις του ίδιου σταθερού οράματος.
Ξεκινούμε την ιστορία του μέσου και συνδέουμε την αναλογική ασπρόμαυρη φωτογραφία με το μέλλον της τέχνης ως σύνολο. Οι μαθητές μαθαίνουν να χρησιμοποιούν φωτογραφικές μηχανές μικρού, μεσαίου και μεγάλου μεγέθους, και αναδημιουργούν επίσης εικόνες σε στιλ δανεισμένα από τον 19ο αιώνα. Είναι πάντα συναρπαστικό να παρατηρεί κάποιος πώς συγκεκριμένες τεχνικές προσφέρθηκαν ως δάνεια σε κάποια στιλ και πώς το παρελθόν στην φωτογραφία πάντα προσφέρει τόσα πολλά στο παρόν.
Μαθαίνουμε στους φοιτητές μας πώς να εμφανίζουν ασπρόμαυρα θέματα, πώς να εκτυπώνουν και πώς να δουλεύουν σε έναν σκοτεινό θάλαμο. Ωστόσο, ταυτόχρονα, τους καθοδηγούμε στο πώς να χρησιμοποιούν ψηφιακές μηχανές, πώς να χρησιμοποιούν διάφορα λογισμικά και πώς να πειραματίζονται με την εικονική πραγματικότητα και όλες τις σχετικές νεότερες τεχνολογίες που λίγο καιρό πριν αποτελούσαν την τελευταία λέξη της φωτογραφίας και της δημιουργίας εικόνων, αλλά και με τις οποίες όλοι μας έχουμε πλέον εξοικειωθεί. Αυτές οι πρωτοποριακές τεχνικές κυριαρχούν ήδη στις εμπορικές δραστηριότητες, ωστόσο, σιγά-σιγά εισχωρούν στον κόσμο των καλών τεχνών και βοηθούν τους νέους καλλιτέχνες να καθιερώσουν τη δική τους οπτική γλώσσα. Πρόκειται, λοιπόν, πραγματικά για μια μορφή ακροβατικής διδασκαλίας που προσδιορίζεται από τους διάφορους ειδικούς του τομέα.
Ως καθηγητής, έχετε παρατηρήσει τυχόν σημαντικές διαφορές μεταξύ των στιλιστικών προσεγγίσεων των ανερχόμενων φοιτητών φωτογραφίας συγκριτικά με τους πιο αναγνωρισμένους φωτογράφους;
Φυσικά και ναι. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι, παρόλο που όλοι οι καθηγητές στο ECAL έχουν βαθιές και ουσιαστικές γνώσεις στα αντικείμενά τους, μαθαίνουμε όλοι μας μας πάρα πολλά από τους μαθητές μας. Ως καρποί της ψηφιακής εποχής, μεγάλωσαν με το διαδίκτυο, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και τις κινητές συσκευές πολύ κοντά τους, έχοντας κατ’ επέκταση τέτοιον βαθμό εξοικείωσης και ικανότητας με αυτές τις συσκευές που τους επιτρέπει να εξερευνήσουν διάφορες πλατφόρμες ταυτόχρονα. Αυτό τους χαρίζει τη δυνατότητα να δημιουργήσουν εξ ολοκλήρου νέες αισθητικές, που είναι εμβαπτισμένες πλήρως σε μια ψηφιακή κουλτούρα η οποία είναι αποκλειστικά δική τους.
Για είναι τόσο σημαντικό να καλλιεργούνται νέα ταλέντα σήμερα και πώς το ECAL υποστηρίζει τους φοιτητές του κατά τη διάρκεια και μετά τις ακαδημαϊκές τους σπουδές;
Κατά τη διάρκεια του ακαδημαϊκού προγράμματος, δεν προσκαλούμε μόνο εξωτερικούς καλλιτέχνες στο ECAL, αλλά και συνεργαζόμαστε συχνά με διάφορες επωνυμίες και περιοδικά. Αυτό καλλιεργεί μια ενημέρωση για τις επιχειρηματικές πρακτικές, προσφέροντας ειδικότερα γνώσεις για το πώς πρέπει κανείς να αντιμετωπίζει και να μιλά με μελλοντικούς πελάτες. Ταυτόχρονα, συνεργαζόμαστε με σημαντικά πολιτιστικά ιδρύματα όπως το C/O Berlin, το Foam στο Άμστερνταμ και το Festival Images Vevey. Τακτικά, επίσης, φιλοξενούμε πεπειραμένους επιμελητές τέχνης που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε ελέγχους πορτφόλιο στο ECAL.
Μαζί με το νέο μεταπτυχιακό πρόγραμμα φωτογραφίας, συμμετέχουμε σε ερευνητικά έργα που περιλαμβάνουν πρωτοποριακές τεχνολογίες, προσκαλώντας επαγγελματίες και ακαδημαϊκούς που συνεργάζονται αναζητώντας δημιουργικές δυνατότητες στις σύγχρονες τεχνικές φωτογραφίας. Ολοκληρώσαμε ένα πρωτοποριακό ερευνητικό έργο που ονομάζεται Επαυξημένη φωτογραφία, το οποίο μας επέτρεψε να δώσουμε μια ισχυρή ταυτότητα στο πρόγραμμα.
Επιπλέον, επωφελούμαστε από πολλαπλές ευκαιρίες ταξιδιών και είχαμε την τύχη να πάμε τους φοιτητές μας στο Ρίο ντε Τζανέιρο, την Κούβα, τη Νέα Υόρκη και, σύντομα, στο Τόκυο. Πολλές σημαντικές ετήσιες εκδηλώσεις φωτογραφίας, όπως το Paris Photo τον Νοέμβριο και το Photo London τον Μάιο αποτελούν κομμάτι του ακαδημαϊκού ημερολογίου μας και συχνά οργανώνουμε εκθέσεις κατά τη διάρκεια των φεστιβάλ. Συγκεκριμένα αυτές τις εποχές του χρόνου, στοχεύουμε να φέρουμε ξανά κοντά τους τρέχοντες φοιτητές με τους απόφοιτους, καθώς όλοι μαζί περνάμε χρόνο τιμώντας τη φωτογραφία.
Τι ελπίζετε να δείτε στο μέλλον της φωτογραφίας;
Ειλικρινά ελπίζω και εύχομαι οι μαθητές μου να γίνουν ένα κομμάτι του μέλλοντος, όχι μόνο της φωτογραφίας, αλλά γενικά των φωτογραφικών εικόνων και ό,τι περιλαμβάνουν αυτές. Καθώς μπήκαμε στον 21ο αιώνα, έχει γίνει σαφές ότι το μέλλον της διδασκαλίας μας, των μαθητών και της γενικότερης μας προσέγγισης πρέπει να ξεπεράσει τα όρια της παραδοσιακής φωτογραφίας και να μπει σε ένα βασίλειο που δοκιμάζει τη σύνδεση μεταξύ των τεχνών και των εφαρμοσμένων μορφών τους. Αυτό σημαίνει μια απόλυτα ομαλή μετάβαση από τους κόσμους των εικονικών της CGI (δημιουργία εικόνων μέσω υπολογιστή) στην πραγματικότητα. Οραματίζομαι τη φωτογραφία να σβήνει τα όρια που την περιορίζουν στις παραδοσιακές προσεγγίσεις αυτοματισμού και, αντίθετα, να ενστερνίζεται την παράδοση συνδυάζοντάς τη με πιο προοδευτικές και πρωτοποριακές αντιλήψεις. Πιστεύω ακράδαντα ότι αυτό θα συμβεί με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Συνεχίζω να βλέπω θαρραλέες εκθέσεις που προσφέρουν έμπνευση και επιλογές που υποστηρίζουν πλήρως αυτό το όραμα, και το μέλλον της φωτογραφίας ξεδιπλώνεται μπροστά μας με ασταμάτητους τρόπους βαθιάς έμπνευσης.
Τέλος, αν μπορούσατε να μετατρέψετε τις σκέψεις σας, τα αισθήματά σας και τα ένστικτα που έχετε για τη φωτογραφία σε μια συνοπτική και περιεκτική συμβουλή για να προσφέρετε στα ανερχόμενα δημιουργικά ταλέντα, ποια θα ήταν αυτή η συμβουλή;
Είναι πολύ απλό: απλά να είσαι ο εαυτός σου. Μην αφιερώνεις πολύ χρόνο να σκέφτεσαι τι θέλουν να δουν οι πελάτες, μην υπεραναλύεις ή λαμβάνεις υπερβολικά υπόψη τις σκέψεις πολιτιστικών θεσμών. Πάνω από όλα, σκέψου κάτι για τον εαυτό σου, προσπάθησε να εξερευνήσεις αυτό που είσαι και δημιούργησε την οπτική γλώσσα που όλοι οι καλλιτέχνες έχουν με τους εαυτούς τους. Ενστερνίσου και εξερεύνησε την εγγενή σου δημιουργικότητα, δόμησε το δικό σου καλλιτεχνικό λεξιλόγιο και επίτρεψέ του να ξεδιπλωθεί με τη δική σου φωνή. Έτσι κι αλλιώς, αν προσπαθείς να κάνεις κάτι για άλλους, τότε πάντα κινδυνεύεις να χάσεις τη μοναδικότητα και το ενδιαφέρον που έχεις. Η απάντηση είναι καθοριστική: βρες τη δική σου αποκλειστική οπτική γωνία.