Η ΙΔΑΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ
Από την απαρχή του κόσμου, η ανθρωπότητα αναζητούσε τις απαντήσεις στα μυστικά του σύμπαντος μέσα από τα πιο μυστηριώδη μονοπάτια: τη γοητεία της τέχνης και την ανακάλυψη της επιστήμης. Μαζί δημιουργούν ένα μονοπάτι προς την κατανόηση όσων μας μαγεύουν, κρατώντας το κλειδί για την κατανόηση της δύναμης της ομορφιάς. Με την αισθητική που εντυπωσιάζει και την επιμόρφωση μέσω της επιστήμης, αυτά τα μυστήρια μπορούν να αποκαλυφθούν. Όσοι έχουν περιέργεια και πάθος μπορούν να βρουν τη χαρά και στους δύο τομείς: μέσα από τον υπολογισμό και την έκφραση κι οι δύο σχολές σκέψης πειραματίζονται και στη συνέχεια ευθυγραμμίζονται για να μας παρέχουν τις βάσεις ώστε να ρίξουμε φως στα μέχρι τώρα μυστήρια. Η τέχνη είναι ο τρόπος που προβάλλουμε αυτή τη καινούρια γνώση.
Από την αρχαία Ελλάδα, το γλωσσικό κενό μεταξύ τεχνικής και τεχνολογίας υπαγόρευε την εξέλιξη της τέχνης ως εργαλείο: Η «Τέχνη» μεταφράζεται τόσο ως καλλιτεχνία, αλλά και ως τεχνική και ως η ρίζα της «τεχνολογίας». Αυτό το γλωσσολογικό λεπτό σημείο αντικατοπτρίζει την εξέλιξη της τέχνης ως μια δεξιότητα, ως κεραμική, γλυπτική και ως άλλες βάσεις χειροτεχνίας με χρώμα, που άνοιξαν το δρόμο για τα αριστουργήματα της αρχαιότητας. Καθώς η τέχνη έγινε δισδιάστατη, η σημασίας των γραμμικών και γεωμετρικών τύπων έφερε την επιστήμη σε ζωγραφιές, σχέδια και στη σύγχρονη τέχνη.
Η Αναγέννηση καθορίστηκε από μια πανσπερμία περιέργειας. Στην Ευρώπη του 15ου αιώνα, η ανακάλυψη κι η δημιουργικότητα πήγαιναν χέρι-χέρι, καθώς οι διανοούμενοι πάσχιζαν να βρουν τις απαντήσεις σε ερωτήματα της ιατρικής, της μουσικής, των τεχνών και της αριθμητικής. Για να βρεθούν οι λύσεις, το καλλιτεχνικό ένστικτο συνεργάστηκε με την αυθεντία στην παρατήρηση. Αυτή η ενοποίηση της σκέψης ήταν η κινητήρια δύναμη κατά τη διάρκεια αυτής της σημαντικής περιόδου και δημιούργησε το περιβάλλον για την κριτική σκέψη καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας.
Γι’ αυτό η τέχνη πάντα επηρεάζεται από την επιστήμη. Τόσο η σημερινή επιστήμη, όσο κι η τέχνη ξεκίνησαν στην Αναγέννηση, μεσουράνησαν με την ακόρεστη αναζήτηση του Leonardo Da Vinci να δώσει απαντήσεις στα μεγαλύτερα και αναπάντητα ερωτήματα του σύμπαντος. Ένας δεινός παρατηρητής του κόσμου γύρω του, μετέφερε αυτό το μεγάλο ενδιαφέρουν του στα έργα που δημιούργησε. Όπως εξηγείται στη βιογραφία του από τον Walter Isaacson, η μεγάλη του περιέργεια έκανε την επιστήμη το αληθινό του πάθος. Αυτή η «ερωτική» του σχέση έγινε σχεδόν εμμονή γύρω από τη βαρύτητα και την ανθρώπινη φύση. Κρατούσε πολυάριθμες σημειώσεις για τις κινήσεις και τους ήχους των μηχανών και των θηλαστικών, για το τι συμβαίνει στη γέννηση ενός παιδιού και έκανε σημαντικές ανακαλύψεις στην αεροπλοΐα, τη μουσική και την ιατρική που δεν θα εξελίσσονταν για αιώνες, περισσότερο από έναν αιώνα πριν τον Γαλιλαίο. O Da Vinci πειραματιζόταν συνεχώς και έβρισκε θεωρίες, ψάχνοντας για ένα μοτίβο στον ρυθμό της ζωής.
Αυτή η διασύνδεση μεταξύ τέχνης, επιστήμης και αναπόφευκτα της ανθρωπότητας έκανε τα πορτρέτα του να αιχμαλωτίζουν πραγματικά την ουσία των μοντέλων του, βλέποντας τον κόσμο στον καθένα μας. Το φιλοπερίεργο μυαλό του τον οδήγησε να συνεργαστεί με τον μαθηματικό Luca Pacioli για λογαριασμό του Δούκα Ludovico Sforza του Μιλάνου. Ένας «πρώιμος» λογιστής και από τους πρώτους που εφάρμοσε τη διπλή καταχώριση, ο Pacioli δίδαξε μαθηματικά στον Leonardo da Vinci και είχε σημαντική επίδραση στο να κατανοήσει ο καλλιτέχνης την αναλογία και τη συμμετρία. Αυτή η συνεργασία είχε ως αποτέλεσμα τη Divina Proportione (Θεία Αναλογία), ένα βιβλίο που ανέπτυξε την ιδέα των ιδανικών αναλογιών στην τέχνη μέσα από επιστημονικά ζωγραφιές και σχέδια του ίδιου του da Vinci.
Αυτή η διπροσωπία κάνει τους θεατές να απολαμβάνουν το έργο του που είναι συνώνυμο με την αξία της περιέργειας κατά την Αναγέννηση. Σκεφτόταν διαφορετικά και διαπίστωσε τη σχέση μεταξύ τέχνης και επιστήμης και γι’ αυτό το μεγαλείο του δέχεται τόσο σεβασμό και αναφέρεται μέχρι και σήμερα.
Helen Birch Bartlett Memorial Collection, 1926.224.© 2019.
Photo: ©The Art Institute of Chicago / Art Resource, NY/ Scala, Florence.
Η συνεργασία διαφορετικών σχολών σκέψης που ξεκίνησε στην Αναγέννηση συνεχίστηκε μέχρι και αργότερα, οδηγώντας σε μια πρωτοποριακή πρόσβαση στην τέχνη κατά τα τέλη του 19ου αιώνα. Με την εξέλιξη στη χημεία, οι καλλιτέχνες είχαν πλέον νέα υλικά στη διάθεσή τους, ανοίγοντας έναν νέο κόσμο ευκαιριών για πειραματισμό με διαφορετικές τεχνικές. Την ίδια στιγμή, οι επιστήμονες προσπαθούσαν να εξηγήσουν τα πάντα με μαθηματικούς τύπους. Για λίγο, όλα έμοιαζαν ότι μπορούσαν να εξηγηθούν, ακόμα και τα συναισθήματα των ανθρώπων όταν κοιτούσαν την τέχνη.
Όταν ο Georges Seurat απέκτησε το ενδιαφέρον του για τη θεωρία του χρώματος τον 19ο αιώνα, το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό. Εκείνη την περίοδο, οι επιστήμονες είχαν εξηγήσει πώς αντιλαμβάνεται το ανθρώπινο μάτι το χρώμα σε σχέση με το περιβάλλον. Τότε δημιουργήθηκε η άποψη ότι δεν χρειαζόταν να αναμείξεις το κόκκινο και το μπλε για να φτιάξεις ένα μοβ χρώμα, καθώς το ίδιο αποτέλεσμα γινόταν με δύο στίγματα αυτών των χρωμάτων η μία δίπλα στην άλλη. Ο Georges Seurat πίστευε ότι το μοβ με τις κουκκίδες ήταν πιο ενεργητικό και ζωηρό από το χρώμα μετά την ανάμειξη, καθώς το χρώμα εμφανιζόταν στο μυαλό οποιουδήποτε κοιτούσε τους πίνακές του. Αν και η επιστήμη αργότερα απέδειξε ότι αυτό δεν ισχύει, οι πίνακες του Georges Seurat διαθέτουν μια ιδιαίτερη γοητεία, καθώς ο χώρος μεταξύ των στιγμάτων αφήνει το φως να περνά μέσα από τον καμβά. Αυτή η τεχνική έγινε γνωστή ως Πουαντιγισμός—από τα στίγματα—αν και πιο ακριβές είναι Ντιβιζιονισμός, ο διαχωρισμός των χρωμάτων. Ο Georges Seurat αναφερόταν στο έργο του ως Chromoluminarism. Ανεξάρτητα από τις διάφορες ταμπέλες, το στιλ αυτό καθόρισε διάφορα κινήματα, καθώς χρησιμοποίησε νέα χρώματα που ηλέκτριζαν, τολμηρές τεχνικές και ένα καθαρό, καινοτόμο όραμα.
Χτίζοντας πάνω στην εξέλιξη της ζωγραφικής του 20ου αιώνα, η τεχνολογική πρόοδος του 21ου αιώνα επέτρεψε στα έργα τέχνης να γίνουν κινητά. Τα έργα των Alexander Calder και Naum Gabo μετέφεραν τα ενεργητικά σχήματα από τον καμβά μέχρι τα γλυπτά, μετατρέποντάς τα σε αφηρημένη τέχνη.
Ένα δυνατό παράδειγμα είναι το Linear Construction in Space No.2. Ο Naum Gabo αξιοποίησε την κουβέντα πάνω στην αυξανόμενη ισχύ των επαναστατικών ιδεών από τα νεανικά του χρόνια για να δημιουργήσει κινητή γλυπτική, φωτίζοντας την τεκτονική κίνηση της αλλαγής. Το έργο φτιάχτηκε σε είκοσι επαναλήψεις, με ίνες νάιλον να αιχμαλωτίζουν το φως καθώς κινούνται. Οι πολλές εξελίξεις του έχουν εκτεθεί στα πιο γνωστά μουσεία του κόσμου, βάζοντας τις βάσεις για την κινητική διαδραστική τέχνη του μέλλοντος.
Ο Alexander Calder κατάλαβε επίσης την αξία της κίνησης, χρησιμοποιώντας και το κίνημα Arts and Crafts της Καλιφόρνια για να εξελίξει την κατασκευή εργαλείων και τη δημιουργία. Η ανάπτυξη της επιστημονικής, ισχυρής, κινητικής γλυπτικής βασίστηκε σε ένα μεθοδικό σύστημα εξέτασης διαφορετικών στιλ κίνησης που επέτρεψε να ζωντανέψει ένα επιτυχές αποτέλεσμα.
Photo: ©Christie's Images, London/Scala, Florence.
Το διαρκές ρεύμα των επιστημονικών εξελίξεων αποτελεί μια απέραντη πηγή έμπνευσης για τους καλλιτέχνες, κάτι που θεωρούσαμε αδύνατο μέχρι και λίγες δεκαετίες πριν. Έργα που παλιότερα θα ήταν απίθανα ή αδιανόητα γίνονται τώρα πραγματικότητα μέσα από τη δημιουργία έργων τέχνης που δοκιμάζουν μυαλό και σώμα, ξεπερνώντας τους ανθρώπινους περιορισμούς.
Ο καλλιτέχνης Fabian Oefner οπτικοποιεί τον ήχο. Μετατρέποντας τα ηχητικά κύματα σε οπτικοποιημένα έργα τέχνης, επικεντρώνεται στην κίνηση του ήχου για να τη ζωντανέψει. Τοποθετώντας ένα πλαστικό φύλλο με μικρούς κρυστάλλους πάνω σε ένα δυνατό ηχείο, αφήνει την κίνηση να υπαγορεύσει το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Χάρη στον ήχο, οι κρύσταλλοι ζωντανεύουν σε μια ζωηρή εικόνα που αλλάζει συνεχώς.
Ένα εξαιρετικό παράδειγμα όπου εκμεταλλεύεται η δύναμη της επιστήμης είναι το LIVING CELLS από τον Paul Coudamy. Κατασκευάστηκε σε συνεργασία με τη La Prairie στην έκδοση της Art Basel in Basel το 2017 και είναι μια γεωμετρική κατασκευή από ατσάλι και μαγνήτες που έχει δημιουργηθεί με ακρίβεια, βασισμένη στη μαθηματική εξίσωση Weaire-Phelan. Η κατασκευή του «LIVING CELLS» ξεκίνησε με το μοντέλο κάθε σταγόνας και το σχηματισμό της στον χώρο. Κάθε μορφή στη συνέχεια κόπηκε από ατσάλι με τη χρήση λέιζερ και διπλώθηκε ψηφιακά, με βάση ένα αριθμημένο σύστημα. Στη συνέχεια, έγινε με το χέρι η συγκόλληση κάθε κομματιού για να χτιστεί η δομή. Λαμπεροί μαύροι μαγνητικοί βόλοι – που θυμίζουν το χαβιάρι – σχηματίζουν τη δομή του συμπλέγματος και εκτείνονται ως μια ζωντανή οντότητα πάνω από έναν στατικό σκελετό. Ο όγκος του κομματιού βρίσκεται σε συνεχή ροή, καθώς οι μαγνητικές τάσεις των βόλων δημιουργούν νέες, μοναδικές μορφές. Όπως εξήγησε ο καλλιτέχνης, “η ιδέα του LIVING CELLS είναι να δημιουργήσει μια αντιπαράθεση μεταξύ φύσης, γεωμετρίας και επιστήμης.”
Στην ψηφιακή εποχή του 21ου αιώνα, η διασταύρωση της τέχνης και του διαδικτύου δεν είναι απλά αναπόφευκτη, αλλά πλέον κυρίαρχη. Η επίδραση του διαδικτύου στη δημιουργία της ψηφιακής τέχνης συνεχίζει να αυξάνεται, με έναν αριθμό καλλιτεχνών γνωστών ως algorists, που συνδημιουργούν έργα αλγοριθμικής τέχνης μαζί με ηλεκτρονικούς υπολογιστές μέσα από πλατφόρμες στο διαδίκτυο και αλγόριθμους. Η δημιουργία σχεδίων μέσω αλγορίθμων με χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών ξεκίνησε μετά από ένα συνέδριο του 1995, αν και η τέχνη fractal της δεκαετίας του 1980, η τέχνη εμπνευσμένη από υπολογιστές τη δεκαετία του 1960 και το ανατολίτικο μοτίβο από τετραγωνίδια φέρουν αρκετές ομοιότητες με αυτό το καινοτόμο κίνημα. Τα αλγοριθμικά έργα τέχνης συχνά προβάλλονται σε μια οθόνη υπολογιστή και προσφέρουν μια μέτα-ανάλυση των δικών τους μορφών, χρησιμοποιώντας τον ίδιο μηχανισμό δημιουργίας και προβολής.
Ο Jean-Pierre Hebert, ένας από τους ιδρυτικούς algorists, βρισκόταν στην πρώτη γραμμή του κινήματος χρησιμοποιώντας άμμο και άλλα προσωρινά υλικά στα μέσα της δεκαετίας του 1990, με υπολογιστικά φύλλα και σετ δεδομένων να αντικαθιστούν την μπογιά και τον καμβά. Δεδομένα συμμετοχής από έρευνες ή συμπεριφοράς των καταναλωτών, βασισμένα σε επιστήμονες και δημοσιογράφους, μεταφέρονται στη συνέχεια με τη χρήση λογισμικού. Αυτή η μεθοδολογία ανήκει σε έναν 21ο αιώνα που άλλαξε τον κόσμο μέσω των στατιστικών αναλύσεων, οδηγώντας σε μια μοντέρνα προσωπική έκφραση. Μέσω της ρομποτικής και της οπτικοποίησης των δεδομένων ως τέχνης, αποκαλύπτεται η ανθρώπινη αλήθεια.
Ένας τέτοιος ρηξικέλευθος καλλιτέχνης είναι ο Refik Anadol, με το έργο του, «Melting Memories», να συγχρονίζει ηλεκτροεγκεφαλογραφήματα από αναμνήσεις δωρητών στον υπολογιστή του, δημιουργώντας μια οπτική αναπαράσταση. Το αποτέλεσμα είναι συγκλονιστικό — οι αναμνήσεις συνεχώς κινούνται και αλλάζουν θέση, ζωντανεύουν καθώς συνδέουν την ανθρώπινη συμπεριφορά και την επιστημονική σύνδεση.
Το αλγοριθμικό έργο του 21ου αιώνα έχει κατά πολλούς τρόπους τις ρίζες του στα ερωτήματα της Αναγέννησης. Ποιοι είμαστε; Γιατί έχουμε σημασία; Καθώς οι ανείπωτες ιστορίες του σύμπαντος αποκαλύπτονται μέσω της επιστήμης, συμπληρώνονται μέσω της τέχνης. Αυτή η αμοιβαία σχέση τέχνης κι επιστήμης είναι το αποτέλεσμα μιας ισχυρής επίδρασης, μιας μοναδικής συνεργασίας που δημιουργεί ομορφιά με το να οπτικοποιεί φιλολογικά ερωτήματα στα όρια της κατανόησης της πραγματικότητας. Η ποίηση του αγνώστου εξυπηρετείται μέσα από αυτές τις επιδράσεις, επιτρέποντας στις ερωτήσεις μας να βρουν σιγά σιγά τις απαντήσεις μέσα στη μοναδική τους αβεβαιότητα.
Επιστήμη ή τέχνη;
Είναι μια ερώτηση που προκύπτει κάθε φορά που συζητάμε για τη ζωή και το έργο των καλλιτεχνών ανά τους αιώνες. Προσωπικότητες σε έναν κόσμο όπου η επιστήμη κι η τέχνη ζουν δίπλα δίπλα – μια συνένωση ακρίβειας και ποίησης, έρευνας και δημιουργικότητας, αναζήτησης και επιτευγμάτων.
Στην αναζήτησή της για διαχρονική ομορφιά, η La Prairie έψαξε να βρει τον τρόπο να επιμηκύνει τα μοναδικά οφέλη ανόρθωσης και σύσφιξης της Skin Caviar Collection. Μέσα από μια καλλιτεχνική και καινοτόμα προσέγγιση στα προϊόντα ενίσχυσης της επιδερμίδας, η La Prairie εξυψώνει την επιστήμη του χαβιαριού σε νέα επίπεδο, συνενώνοντάς την με foundations και πούδρες εξαιρετικής υφής.
Εμπνευσμένη από αυτή τη συμμαχία τέχνης και επιστήμης, η La Prairie δημιούργησε ένα περιβάλλον ειδίκευσης και τεχνογνωσίας, εκεί που η συνένωση της επιστήμης του χαβιαριού και της τέχνης του χρώματος λαμβάνει χώρα. Εκεί ζει αυτή η συνένωση, εκεί ζωντανεύει η Skin Caviar Complexion Collection.